Getto w Kobryniu

Żydzi z Białowieży, którzy trafili do getta w Kobryniu (część trafiła do getta w Prużanie) zginęła w masowych egzekucjach w Bronej Górze, Borysowskim Lesie oraz wsi Strągowa (nazwa nie potwierdzona).

W relacji Józefa Blindera znajdującej się w archiwach Żydowskiego Instytutu Historycznego jest informacja, że w Kobryniu "Gebietskommissar Panzer zażądał 200 chorych, których miał przewieźć do Prużan. Gmina ułożyła listę i zamiast chorych było wielu zdrowych i to przeważnie z Białowieży. Tych wywieźli Niemcy do wsi Strągowa i tam rozstrzelali" (Archiwum ŻIH 311/1072). Niestety nie wiadomo, o jakie miejsce chodzi, nie udało się znaleźć miejscowości o nazwie Strągowa/Strągowo w okolicach Kobrynia i w żadnych pozostałych relacjach z Kobrynia taka nazwa się nie pojawia. Jednak samo wydarzenie odnotowane jest też w The Yad Vashem Encyclopedia of the Ghettos during the Holocaust. Znajduje się tam informacja, że kilka tygodni po ustanowieniu getta (w listopadzie 1941 roku) Niemcy usunęli z getta i zamordowali parę setek chorych, starszych oraz dzieci. Nie jest jednak powiedziane w jakim miejscu odbyły się te egzekucje.
Na początku 1942 roku Niemcy podzieli getto na getto A, w którym osiedlili wykwalifikowanych robotników z rodzinami oraz getto B, gdzie trafili pozostali.

Mieszkańcy getta B (według różnych źródeł od 1800 do 3000 osób) zostali wtłoczeni po 200 osób do wagonów i wywiezieni do Bronnej Góry, gdzie zostali rozstrzelani w masowych egzekucjach 25 lub 27 lipca albo na początku czerwca 1942 roku. Egzekucji dokonali Niemcy wraz z oddziałem białoruskiej policji. "Po przyjeździe na miejsce, Niemcy wydzielali mniejsze grupy ludzi i wąskimi ścieżkami pomiędzy dwoma rzędami ogrodzenia z drutu kolczastego prowadzili w głąb lasu, nad uprzednio wykopane doły. Ofiary były zmuszane do rozebrania się, zejścia do dołu i ułożenia się twarzą na ziemi lub na wcześniej zamordowanych. Następnie pluton egzekucyjny zabijał leżących z broni palnej" - mówi w swojej relacji Józef Blinder (Archiwum ŻIH, sygn. 301/1072).

 

W Bronnej Górze w okresie od maja do listopada 1942 roku zostało zamordowanych ok. 50 000 Żydów zwożonych tu z okolicznych gett, w tym z getta w Pińsku i Brześciu.
W miejscu egzekucji stoi pomnik poświęcony wszystkim Żydom zamordowanym w tym miejscu, jednak napis nie mówi o tym, że większość zamordowanych tu ofiar była Żydami z Polski (Brześć, Pińsk, Grodno, Prużana, Kobryń itd należały przed wojną do Polski). Napis głosi:
"Pamięci 50 000 mieszkańców narodowości żydowskiej ze Związku Radzieckiego i Europy Zachodniej bestialsko zamordowanych przez Nazistów w czasie Holokaustu podczas II wojny światowej".

15 października 1942 roku zostali rozstrzelani więźniowie getta A (4250 ludzi). Egzekucja odbyła się w rejonie wioski Chidra w Borysowskim lesie, obecnie znajdującym się w obrębie miasta Kobrynia przy ul. Targowej.
Niemcy zatrudnili okolicznych chłopów do wykopania 4 dołów o rozmiarach 60 x 60 metrów. Egzekucje przebiegały według schematu znanego z innych miejsc zagłady na Białorusi. Ludzie musieli pozbyć się odzieży, zejść do dołu lub stanąć na jego krawędzi, po czym naziści zabijali ich kulami z karabin (za: I. A. Altman, Hokolost na teritorii SSSR, Moskwa 2009, s. 426-428).

 

Pod koniec wojny, w celu zatarcia śladów, Niemcy podjęli decyzję o wykopaniu i spaleniu większości zwłok.
W miejscu mordu stoi pomnik ku czci ofiar Zagłady.

Zobacz szczegółowy opis Zagłady Żydów z Białowieży, wspomnienia mieszkańców i źródła